In Nederland zitten circa 300.000 mensen langdurig in de bijstand. Voor veel van hen is het moeilijk om passend werk te vinden. Vaak komen zij door verschillende oorzaken (psychische kwetsbaarheid, lichamelijke beperking, taalachterstand) niet verder. In steeds meer gemeenten ontstaan daarom sociale coöperaties: groepjes startende ondernemers met een uitkering, die samen of individueel een bedrijf opzetten. Dit doen zij binnen de structuur van en met de ondersteuning vanuit een coöperatie.

Sociale coöperaties zijn een relatief nieuw en groeiend fenomeen. Het is een innovatieve constructie die het mogelijk maakt voor leden om met behoud van uitkering te ondernemen en te investeren in hun bedrijfje. De beginnende ondernemers doen waar ze goed in zijn en leren in hun eigen tempo de vaardigheden van het ondernemen. Binnen een sociale coöperatie vinden mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie elkaar. Ze inspireren elkaar en wisselen competenties uit. Zo is de een goed in netjes werken en de ander juist in contacten leggen. Daarnaast is er veel ruimte voor coaching en begeleiding binnen de coöperaties. Gemeentes profiteren mee, want zij hebben er belang bij dat zoveel mensen participeren.

Persoonlijke thermometer

Een voorbeeld van een sociale coöperatie is Scope in Delft. Scope is in 2017 gestart en heeft op dit moment 9 actieve leden, waaronder een ballonnenkunstenaar, wimperstyliste en een cateraar. Paul Leistra, projectcoördinator van Scope, vertelt hoe het in zijn werk gaat bij Scope. ‘Potentiële nieuwe leden worden doorverwezen door Werkse!, de organisatie die Delftenaren met een kwetsbare arbeidsmarktpositie begeleidt naar passend werk. Met een goed ondernemingsplan kunnen ze 3 maanden proefdraaien, zodat ze kennis kunnen maken met de coöperatieleden en kunnen ontdekken hoe ondernemen binnen een coöperatie in zijn werk gaat. Op dit moment hebben wij 4 leden in de kennismakingsmakingsfase. Na een geslaagde proefperiode kunnen ze definitief lid worden. Vanaf dat moment belandt alles wat ze verdienen in hun persoonlijke thermometer. Een klein gedeelte daarvan gaat naar de coöperatie, de rest kunnen ze investeren in hun eigen onderneming, zonder dat dit gekort wordt op hun uitkering.’

Leistra ziet de leden langzaam opbloeien in de sociale coöperatie. ‘Als mensen al een tijd in de bijstand hebben gezeten, kost het vaak wat meer moeite om in een nieuw ritme te komen. Zodra ze met hun onderneming bezig zijn, zie je ze in positieve zin veranderen; ze stellen en halen doelen voor zichzelf en zitten lekkerder in hun vel. Dat komt omdat ze hun dromen en idealen aan het waarmaken zijn. Dat heeft impact op de mensen zelf, maar ook op de mensen om hun heen.’

Gemeente

De gemeente Delft heeft een uitgebreid pakket aan instrumenten om mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie aan duurzaam passend werk te helpen. Een van die instrumenten is dus een eigen onderneming in de beschermde omgeving van de sociale coöperatie. ‘Dit instrument is vooral geschikt voor mensen met een wat grotere afstand tot de arbeidsmarkt, die moeilijk aan het werk komen. Het is een manier waarop mensen weer kunnen participeren in de samenleving, maar het is wel voor het echie. Het is de bedoeling dat een lid na uiterlijk 2 jaar uitstroomt naar betaald werk en weer financieel op eigen benen komt te staan. Het liefst natuurlijk met zijn eigen onderneming, maar dat hoeft niet per se. Een lid van Scope had zijn eigen zeefdrukbedrijf opgericht. Hij was daar zo goed in geworden en had een groot netwerk opgebouwd. Met behulp van dit netwerk kwam hij in aanraking met een groot zeefdrukbedrijf en door dit bedrijf werd hem een vaste baan aangeboden’, zegt Fred Wosgien, senior beleidsadviseur participatie bij de gemeente Delft.

Ook Wosgien ziet de voordelen van een sociale coöperatie. ‘Dat de leden van de sociale coöperatie zo opbloeien is natuurlijk ook voordelig voor de gemeente. Financieel gezien is de opbrengst misschien wat karig. Van de ongeveer twintig mensen die dit zijn gaan doen, is ongeveer een kwart uitgestroomd uit een uitkering. Dat leidt ook tot een vermindering van de zorgkosten. Dat is allemaal mooi meegenomen. Maar de grootste succesfactor vind ik dat mensen hun talenten kunnen ontplooien en dat ze weer meedoen in de samenleving.’

Nieuwkomers

De sociale coöperatie Pangea is bedoeld voor nieuwkomers en is gericht op uitstroom. ‘Bij nieuwkomers zit veel ondernemers- en managementtalent. Vaak hebben ze in hun thuisland al ervaring opgedaan met ondernemen. Echter, dit talent moet worden herkend door en ingezet in de lokale economie. Dat lukt vaak met een beetje ondersteuning. Via Pangea worden nieuwkomers gekoppeld aan een netwerk van ondernemers in de regio. In dit netwerk zit vaak ook hun eerste opdrachtgever. Het uiteindelijke doel van Pangea is dat 60 procent na een jaar uitstroomt en het jaar erna nog eens 20 of 30 procent’, vertelt projectcoördinator Jacqueline Boots. Naast Pangea coördineert ze Lichtpunt. Deze coöperatie is een initiatief van de gemeente Alkmaar en heeft vooral participatie tot doel. Hier ondernemen mensen die vanwege hun zorgdossiers, fysieke, mentale of gezinsomstandigheden niet continu kunnen werken. Zij kunnen in de sociale coöperatie blijven werken.

Boots heeft een advies voor gemeenten en voor mensen die een sociale coöperatie willen starten. ‘Denk vanuit kansen en mogelijkheden. Kijk naar de talenten die mensen hebben. Ga ervoor en geef mensen die kans.’ Wosgien richt zich tot andere gemeenten: ‘Een sociale coöperatie biedt de perfecte bescherming voor mensen om hun talenten te ontplooien. Als je dat serieus neemt en je hebt het in je sociale visie staan, dan moet je dit gaan doen.’ Leistra sluit zich aan bij de woorden van Boots en Wosgien en adviseert daarnaast sociale coöperaties samen te werken. ‘Veel coöperaties worstelen met dezelfde zaken. LaNSCO, het Landelijk Netwerk Sociaal Coöperatief Ondernemerschap, ondersteunt sociale coöperaties en de gemeentelijke organisatie met advies en begeleiding.’

LaNSCO United

LaNSCO is sinds kort gestart met het initiatief LaNSCO United, een online platform waarop alle sociale coöperaties hun diensten en producten kunnen aanbieden. Wil je hier meer over weten? Lees dan het artikel: Winnaars Challenge Inclusief Platformwerk in beeld. Deze keer: LaNSCO United